24 feb LEERWERKCIRKEL: als het systeem niet voor je werkt
Verhalen
Het positieve verhaal over de effectiviteit van steunsystemen is misschien helemaal niet waar. Dit is het verhaal over personen die tussen wal en schip van steunsystemen vallen. Neem de jonge verpleegkundige uit Zuidoost-Europa die is vastgelopen in de beschikbare Flevolandse voorzieningen nadat haar hoger beroepsopleiding op MBO3-niveau niet positief is gevalideerd en haar zelfvertrouwen in haar professie is gedaald. Nadat een gemeente haar meermalen in schoonmaakfuncties had geplaatst, ontwikkelde ze een angststoornis en werd ze zonder succes behandeld door de GGZ. Zij heeft zich in paniek gemeld bij de LeerWerkCirkel (LWC) met de vraag of ze ondersteund kan worden bij het vinden van een leerwerkplek. Een intaker boort haar netwerk binnen de thuiszorg aan en regelt een stageplaats bij een thuiszorgorganisatie met meerdere vestigingen in de regio. Ter versterking van haar zelfvertrouwen wordt tevens een eerste autorijles geregeld op een testcircuit In Almere. Om de maatschappelijke inclusie te bestendigen, wordt haar persoonlijk netwerk uitgebreid met een landgenoot, een Rotary-lid en een LWC-ambassadeur.
Of neem de 31 jarige man met een psychiatrisch verleden, die is gestopt met zijn baan in de horeca omdat er onrecht is in de keuken. Bij de aanmelding wordt de man ondersteund door een vrijwilliger in het wonen en in de huishouding. De aanmelder uit zijn persoonlijk netwerk wil graag een meer toekomstgerichte leefomgeving regelen zodat de man verantwoording kan nemen voor zijn eigen handelen. Bij de intake blijkt dat hij zijn woning binnen enkele maanden moet verlaten. De man geeft aan dat het werken in een keuken van een restaurant hem het meest ‘gaaf’ lijkt. Omdat hij een slechte reputatie heeft opgebouwd, wordt ingezet op enkele korte stages in de horeca om nadien de sprong naar de oude werkgever te maken. Daarnaast wordt een persoonlijke cirkel om hem heen gevormd met steunfiguren als een vriend, sportclub, ervarings-deskundige en de LWC. Hoe dit afloopt? Geen Idee. We weten niet wat we nog niet weten. Wat we wel weten is dat de man zich nu een veilig netwerk heeft, die is opgezet voor hem alleen.
Steunsystemen
Compartimentisering staat de effectiviteit van professionele en persoonlijke steunsystemen in de weg. Voor een medisch probleem wordt een arts ingezet, voor een gedragsprobleem een psycholoog en voor het moeten leren de gemeente. Dit zogenaamde ‘hokjes denken’ past bij onze tijdsgeest waarin respect voor de professional als belangrijk wordt ervaren en er te weinig ruimte is voor de mens zelf. Het functioneren op school, werk en maatschappij is met elkaar verstrengeld en vraagt bij personen, die tussen wal en schip vallen, om een gecoördineerde ondersteuning vanuit de Triple Helix (onderwijs/zorg, overheid, ondernemers) en het persoonlijk circuit (thuis, vrienden, kerk, sport, buurt); tezamen ook wel de Quadruple Helix genoemd. Essentieel in de Quadruple Helix is dat het perspectief en de belangen van een persoon centraal staan en dat alle partijen bereid zijn voor de betreffende persoon maatwerk te leveren.
Kortom, professionele en persoonlijke steunsystemen werken effectiever als ze op elkaar zijn afgestemd en dezelfde taal spreken. Een gezamenlijke visie leidt tot een éénduidig plan en heldere doelstellingen, die hanteerbaar worden bij voldoende geldmiddelen, goede professionals en een belangeloze opstelling.
LeerWerkCirkel
In Almere is in 2018 is vanuit de Vliegende Brigade een LWC opgebouwd (vliegendebrigade.nl; leerwerkcirkel.nl). Onder het motto ‘Just do it’ zijn organisaties binnen onderwijs/zorg, overheid en ondernemers meteen bereid gevonden om gezamenlijk een bijdrage te leveren aan de maatschappelijke participatie van personen die buiten het systeem zijn gevallen.
De bereidheid om mee te werken kwam voornamelijk voort uit het feit dan men erkende dat er mensen met (on)duidelijke beperkingen zijn, die buiten het systeem vallen en dat men geen oplossing voor hen kon vinden zonder samenwerking met de andere partijen. Door middel van een aantal werkvormen heeft de groep ervaren wat de kracht van de samenwerking kan zijn. Kortom, binnen LWC zijn we de afgelopen paar jaar open gaan staan voor iedereen die voelt buiten het systeem te vallen, om welke reden dan ook.
De vertegenwoordigers vanuit de Triple Helix (onderwijs/zorg, overheid en ondernemers) vinden het inspirerend om met elkaar samen te werken en een deelnemer in het middelpunt te zetten. Hierbij geldt als uitgangspunt dat men elkaar moet kennen, met elkaar moet communiceren en elkaar moet respecteren, wil er voldoende vertrouwen zijn.
Tezamen met de persoonlijke cirkel rondom de personen vormt de Triple Helix een Quadruple Helix, waarbij de deelnemer in het middelpunt staat en zelf de regie heeft.
Quadruple Helix
Wie worden ondersteund in de LWC? Deelnemers die willen leren of werken maar buiten de wettelijke kaders vallen en daardoor langzamerhand onder de radar van professionele organisaties verdwijnen, worden in de LWC ondersteund.
Waarom wordt een LWC ingezet bij personen met een onvervulde wens om te leren of te werken? Als een persoon geen aansluiting vindt op school, stage, werkplek of ergens in de maatschappij dan is een brede ondersteuning nodig vanuit zowel het professionele netwerk (zorg, onderwijs, overheid, ondernemers) en als het persoonlijke netwerk (thuis, vriendenkring, buurt, kerk, sportclub). Tezamen vormen ze een persoonlijke cirkel rondom de persoon in kwestie. De LWC fungeert als onafhankelijk steunsysteem met een éénduidige visie en een éénduidig plan, waarbij de ambitie van de persoon in kwestie richtinggevend is.
Wanneer is een LWC succesvol? De inzet van een leerwerkcirkel leidt tot een succes als een persoon, die tussen wal en schip valt, gemotiveerd is voor ondersteuning en zelf richting mag geven aan de wijze van ondersteunen. Daarnaast is een voorwaarde voor succes dat het gezamenlijke netwerk met één stem naar buiten treedt, dat er voldoende geldmiddelen beschikbaar zijn en dat er afdoende deskundigheid en betrokkenheid in het netwerk aanwezig is. Door de deelnemer centraal te stellen en (on)zichtbare drempels zichtbaar te maken, ontstaat er een duidelijke vraagstelling waardoor de samenwerkende steunsystemen en de deelnemer zelf een constructief en op maat gemaakte oplossing kunnen creëren. Hierdoor wordt vooral gekeken naar de mogelijkheden en de ambities van de deelnemer en voorkomen dat men zich blindstaart op de onmogelijkheden.
Door de aandacht te richten op de mogelijkheden en ambities van de deelnemer, ontstaat er ruimte voor maatwerk in trajecten en in de samenwerking. Vaststaande kaders worden met een positieve attitude geslecht. Door het persoonlijk steunsysteem te koppelen aan het professionele steunsysteem wordt de effectiviteit van de inzet duurzaam.
Toekomst: voor de toekomstige ontwikkeling en verduurzaming van de LWC is het belangrijk dat de professionele en persoonlijke steunsystemen met elkaar gaan samenwerken en dat ze het ‘hokjes denken’ achter zich laten. Dit vraagt nogal wat van de Quadruple Helix. Het geven van onafhankelijke adviezen wordt vaak belemmerd door tegenstrijdige belangen, gebrek aan middelen en solistisch werken. Het is een uitdaging om op integraal niveau (persoonlijk, professioneel, bestuurlijk) met elkaar in gesprek te gaan en te blijven. Om een gezamenlijke visie op te stellen, plannen te maken en geldmiddelen te delen met respect voor elkaars belangen en elkaars competenties. Te beginnen met openlijk met elkaar praten, na enige tijd elkaars belangen te respecteren en uiteindelijk elkaar te vertrouwen. De tijd zal het leren of deze uitdaging verder wordt opgepakt. Aan de initiatiefnemers van de LeerWerkCirkel zal het niet liggen.
Almere, 23 februari 2021
Elly Zeef, adviseur/bestuurder